Earth watchers Center

تخریب و نابودی بخشی از انبوه ترین و غنی ترین جنگل اُرس

در منطقه البرز مرکزی

(دامنه جنوبی- حوزة لتيان- اوشان )

گزارش از : هومن روانبخش -20 آذر 84

در آبان و آذر 1384 ( يک ماهة اخير ) چند هکتار از انبوه ترین و غنی ترین جنگل ارس البرز جنوبی ( جنگل اُرس- شیرخشت اوشان ) ، توسط یکی از زمین داران بزرگ منطقه جهت توسعه شهرک ویلایی ، پاکتراشی و کاملا نابود شده است ( تصویر 1 ) . در بازدید از منطقه در تاریخ جمعه 18 آذر 1384 مشاهده شد چندین هکتار جنگل متراکم و منحصربفرد نابود شده است . تنها خاکی زیر و رو شده و لخت به چشم می خورد و از آن جنگل کهنسال فقط تل خاکی روان و گسسته باقی بود ( تصاویر 2 و 3 ) 10 تا 20 پایه قطور و کهنسال ارس از محل یقه قطع شده و روی کنده ها با خاک و سنگ پوشانده شده بود (این در حالیست که درخت ارس بر اساس قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور مصوب 5 مهر71 به عنوان گونه قطع ممنوع تلقی شده و سازمان جنگلها وظیفه دارد مناطق حضور این گونه را شناسایی کرده و مورد حفاظت قرار دهد ) ( تصاویر 5 تا 8 ) . صدها پایه درختچه ای از گونه های شیرخشت ، پلاخور ، زرشک ، راناس و ... کاملا ریشه کن شده و گاه گروه کنده های کهنسال درختچه ای مشاهده می شد . کارگران مشغول کاشت درختان میوه ( گیلاس ) 20-30 ساله در منطقه پاکتراشی شده بودند . درختانی با چند ده سانتیمتر قطر و بدون ریشه ! جنگلبانان هدف از این کار را خوب می دانند ! کاشت درختان قطور بویژه در فصل خزان ، روش خوبی برای ادعای سابقه طولانی مالکیت سنتی و تصاحب زمین است ( نمونه بارز زمین خواری) ( تصویر4 ) .

تصوير شماره يک -در سمت راست تصویر ، عرصه پاکتراشی شده و در بالادست دامنه و قسمت چپ تصویر ، باقیمانده جنگل قابل مشاهده است .

تصویر 2 - قبل از تخریب ( مهر 1384 )

تصویر 3- عرصه تخریب یافته ( آذر 1384 )

تصویر 4 : قرار دادن درختان میوه قطور و فاقد ریشه در عرصه پاکتراشی شده .

تصوير شماره 5- کنده های بجامانده از درختان قطور ارس ( تصاوير بعد از کنار زدن خاک و کلوخ تهیه شده اند )

تصوير شماره 6 - کنده های بجامانده از درختان قطور اُرس ( تصاوير بعد از کنار زدن خاک و کلوخ تهیه شده اند )

تصوير شماره 7- کنده های بجامانده از درختان قطور اُرس ( تصاوير بعد از کنار زدن خاک و کلوخ تهیه شده اند )

تصوير شماره 8- کنده های بجامانده از درختان قطور ارس ( تصاوير بعد از کنار زدن خاک و کلوخ تهیه شده اند )

به جرات می توان گفت جنگلی که بخشی از آن تخریب شد ، در سراسر البرز کم نظیر بوده و در چنین منطقه نیمه خشکی ، شاهکار طبیعت محسوب می شود!

جنگل ارس- شیرخشت اوشان با مساحتی بیش از یکصد هکتار در دامنه های شرقی مشرف به رودخانه , حدفاصل اوشان و حاجی آباد قرار گرفته و به جرات می توان گفت از نظر تراکم و تنوع زیستی در البرز بی نظیر است .

این جنگل 4 اشکوبه ، دارای اشکوب درختی ارس و پلاخور ، که گاه ارتفاع درختان ارس از 10 متر متجاوز است ، اشکوب درختچه ای غالب شیرخشت به همراه گونه های دیگری از جمله زرشک ، راناس ، دغدغک ، اشکوب بوته ای و گیاهان علفی شامل گونها ، گرامینه و بسیاری گلها و گیاهان یکساله و چند ساله دیگر و بالاخره اشکوب خزه ای شامل خزه اسفاگنوم می باشد که در چنین منطقه ای بی نظیر است . تراکم این توده در برخی قسمتها ( از جمله بخش شمال شرقی آن ) به حدی است که پوشش تاجی به 90 درصد سطح می رسد .

از لحاظ تنوع زیستی ، بیش از 10 گونه درختی و درختچه ای با وفور قابل توجه ، دهها گونه بوته ای و دهها گونه علفی ، انواع گلسنگها و خزه و در فصول مرطوب گونه هایی از قارچهای چتری در آن مشاهده می شود . پرندگان ، پستانداران و خزندگان متعددی در آن مامن گزیده اند . مشاهده خرگوش و روباه در آن چندان مشکل نیست .

در حالی که بر کلیه دامنه های مجاور در منطقه اوشان و حاجی آباد فرسایش شدید خاک و رانش مشاهده می شود ، خاک در این توده کاملا تثبیت شده و عمیق می باشد . عمق خاک در بخشهای انبوه توده گاه از 1 متر فراتربوده که در چنین منطقه ای منحصر بفرد است : میراث هزاران ساله طبیعت . خاک تکامل یافته با افقهای متمایز ، غنی از مواد هوموسی و ساختمان دانه ای ، خاکهای جنگلی شمال را تداعی می کند .

شایان ذکر است رانش زمین در دامنه های بدون پوشش گیاهی همین منطقه ، هر ساله خساراتی ببار می آورد چانکه رانش زمین در اسفندماه 1383 چندین باغ و ساختمان را مدفون کرد و خسارات فراوانی ببار آورد .

در جنگل ارس – شیرخشت اوشان ، تجدید حیات به وفور مشاهده می شود و با وجود صدمات چرای دام ، این جنگل همچنان با جسارت ، در مبارزه با عوامل مخرب پیروز بوده است .

چنین اکوسیستم ارزشمندی آنهم در یک منطقه نیمه خشک ، از هموزنش طلا ارزشمند تر است! این جنگل اسراری در خود نهفته دارد که با دانستن آن شاید بتوان ، جنگلهای وسیع ایرانوتورانی که آنها را تنها از شواهد بجا مانده ، نوشته ها و اسناد تاریخی می شناسیم ، دوباره احیا کرد ، اسراری برای تبدیل دامنه های رانشی و ریزشی به جنگل ، رسیدن به زمانیکه دیگر هر لحظه خطر آوار سنگ جاده های کشور را تهدید نکند ، رسیدن به زمانیکه هر بارش ، سیل و رانش زمین را در پی نداشته باشد . اسراری برای رسیدن به زمانیکه دیگر خشکسالی نداشته باشیم . اسراری که با دانستن آنها شاید بتوان کوهها و تپه های خشک شهر را به جنگلی زیبا ، نه کاجستانی دلمرده ، تیدیل کرد ، اسراری که با دانستن آنها شاید دیگر آلودگی مرگبار نداشته باشیم . اسراری که دانشمندان و جنگلشناسان را هدایت خواهد کرد . الگویی برای رسیدن به توسعه پایدار .

آقای میر حسینی ، صاحب مجتمع ویلایی پایین دست جنگل که املاکش را با تخریب تدریجی جنگل ارس-شیرخشت گسترش می دهد ، سال گذشته نیز چند هکتار رانابود کرده بود و ظاهرا به تدریج قصد توسعه املاک خود ( مجتمع ویلایی ) را ، رو به بالا دارد !

مسئولین پاسخ دهند

1- مسئولین منابع طبیعی شمیرانات و سازمان محیط زیست ! چرا اجازه داده ايد ميراث هزاران ساله طبيعت نابود شود ؟ آیا می دانید آنچه از بین رفت راز طبیعت بود؟ یک گنج واقعی. جنگلی که تخریب شد مملو از نونهال ارس بود . آيا مي دانيد تجدید حیات و نونهال ارس در سراسر البرز آنقدر نادر است که حتی می توان آنها راشمرد ! با دیدن این صحنه چشمان من جنگلبان خیس شد اما شما را نمی دانم؟

2- آيا صرف مطلع بودن از عرصه درختان قطع شده و الزام به پرداخت جريمه نقدي براي حفاظت از اين ميراث طبيعي کافي است چگونه پاسخگوي اين تاراج در قبال ملت و نسل هاي آينده خواهيد بود ؟

3- مالک واقعي اين اراضي کيست ؟ آيا اراضي کوهستاني با دامنه اي حدود دامنه ای با حدود 60-50 درصد شیب و داراي منحصر بفرد ترین جنگلهای نیمه خشک کشور که همگی بنابر قانون اساسی ، اراضی ملی و ميراث طبيعي و متعلق به همه مردم است ، مي تواند مالک شخصي داشته باشد ؟ مسئولين منابع طبیعی این کشور بايد پاسخ اين تجاوز را که مغاير با قانون ذخیره گاههای جنگلی کشور و حفاظت گونه های ارزشمند و نادر است را بدهند و به مردم روشن بگويند که تا کنون براي حفظ و اجراي اين قانون در عرصه هاي ياد شده چه کرده اند که اينچنين متجاوزان گستاخانه و بي پروا دست به تخريب و تغيير کاربري مي زنند ؟

4- مگر بر اساس قانون ذخیره گاههای جنگلی کشور ، شما مسئول شناسایی و حفاظت گونه های ارزشمند و نادر نیستید ؟ مگر ارس جزء همین گونه ها نیست ؟ مگر این درخت ارزشمند ، این ارس زیبا ، بر اساس قانون ذخایر جنگلی کشور گونه ممنوع قطع نیست؟ پس چگونه به اين سادگي ثمره صدها ساله طبیعت ، یک شبه نیست و نابود شود ؟

تصاویر ، خود گویای همه چیزند!

*****

اين صفحه را براي دوست خود بفرستيد

صفحه اصلی