روستا های مسکونی، اراضی
کشاورزی و بخشی از جنگل های باستانی بلوط زاگرس قربانیان سد سازی نابخردانه
کارون 3
پاسخ وزارت نیرو ، سازمان جنگلها
و مراتع ، سازمان حفاظت محیط زیست ، قوه قضاییه و نمایندگان مردم به این مصیبت ها
چیست؟
گزارش کانون دیده
بانان زمین – طیبه موسوی -فروردین 1386
با همکاری نسرین
دخت خطیبی – فرشته موثق نژاد – فرزانه رحیمی- مینا محبوبی
گفتگوی کانون دیده بانان زمین
با آقای مهند س باقر زاده کریمی کارشناس ارشد سازمان حفاظت محیط زیست
در اوایل
فروردین ماه ( 1387 ) کانون دیده بانان زمین بازدیدی از روستاهای حاشیه
سد کارون 3 در منطقه " دهدز" درخوزستان و دهستان بارز از بخش منچ شهرستان
لردگان در چهارمحال و بختیاری به عمل آورد. در این بازدید متاسفانه شاهد زمین
لغزش های وسیع در محدوده روستاهای حاشیه کارون 3 ، خشک شدن اراضی کشاورزی
و شالیزارها ، خشک شدن بخشی از جنگل های باستانی بلوط زاگرس و.... بودیم. در
اثر این زمین لغزش ها شکاف های عظیمی در جاده و دامنه کوه ایجاد شده است. رانش
زمین و زمین لرزه های ناشی از آن همچنان ادامه دارد و باعث ترس مردم شده است.
ساکنین روستای" ده بارز" اظهار می دارند که از پاییز 1386 و بویژه از بهمن ماه
زمین لغزش های مکرر رخ داده است که تا کنون بی سابقه بوده است. گفته می شود که
روستاهای بالاتر از روستای "سادات حسینی" از جمله روستای "غریبیها "بیش از
سایر روستاها دچار زمین لغزش شده اند.
کمتر از
دو دهه است که سد سازی های نابخردانه سایه شوم خود را بر پیکر پر ارزش ترین
آبخیز های سرزمین خشک و نیمه خشک ایران گسترانیده است.سد سازی هایی که نه
پایین دست را می بیند نه بالا دست را ، نه اقلیم را ،نه مردم منطقه را ، نه
میراث طبیعی و فرهنگی این نسل و نسل های آینده و نه پیامد های ناشی از این سد
سازی ها را !
پیامد های
مخرب ناشی از سد سازی های نادرست ، نظیر زمین لغزش ، تشدید فرسایش ها ، آلودگی
آب مخازن سد ها و منابع تامین کننده آن ، کاهش آب مخازن سد ها به دلیل
تبخیر و خشک سالی ها و بی خاصیت شدن آنها در یک دوره طولانی ، خشک شدن تالاب
های پایین دست، خشک شدن بستر رودخانه ها در پایین دست، تخریب و نابودی اراضی
کشاورزی پایین دست ، آوارگی زیست محیطی هموطنانمان، اشتغال زدایی و.....حاکی از
عدم برنامه ریزی آمایش سرزمین، بخشی نگری مدیریت آب ، سوء مدیریت در حفظ و
توسعه خردمندانه منابع آب و ... است . این عدم برنامه ریزی و سوء مدیریت در
سرزمینی انجام شده و می شود که بخش اعظم آن خشک است و رودخانه های موجود آن
محدود و آلوده است و با افت منابع آب های زیر زمینی مواجه است و از نظر
زمانی در بحران گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی فاحش در کشور خودمان قرار داریم
!
به عنوان
مثال در 18 فروردین1387 خبر گزاری ایرنا اعلام
کرد : " در نیمه سال
آبی 86-87 میزان ورودی آب در حوزه کارون 3 حدود 2780 میلیون مترمکعب یعنی 45
درصد دز 2530 میلیون متر مکعب یعنی 37 درصد ، کرخه 1348 میلیون مترمکعب یعنی
52 درصد نسبت به مدت مشابه در سال آبی پیش کاهش داشته است ..." .http://www1.irna.ir/fa/news/view/menu-149/8701181523142724.htm و یا در خبری دیگر در 21 فروردین(1387) اعلام می شود : ذخيره آب سد استقلال
ميناب فقط براي مصرف 3 ماه شهروندان بندرعباسي كفايت مي‌كندhttp://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8701210521
و یا در خبری دیگر که در 5 دیماه 1386 از قول رئیس سازمان جنگل ها ، مراتع و
آبخیزداری اعلام می شود که: " هر سال حجم پنج سد در كشور بر اثر رسوب دهي از
بين مي‌رود و خسارت زيادي به سدها وارد مي‌شود" .http://www1.irna.com/fa/news/view/menu-155/8610057757155332.htm
و یا
در خبری دیگر در 21 فروردین ماه ( 87) از قول مدير حفاظت منابع آبي شركت آب منطقه‌اي
استان مركزي اعلام می شود که 15 حوزه از 17حوزه آب‌هاي زيرزميني استان مركزي با افت
شديد آب مواجه استhttp://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8701210542
این اخبار
اگر چه بخشی از آن به دلیل کاهش بارندگی است ولی از طرفی ناکار آمد بودن سد ها
در مواقع خشکسالی و از طرفی گویای عملکرد ناکارآمد دستگاه های مسئول است.
نظیر خبر پرشدن سد ها که اگر در یک کشور پیشرفته اعلام شده بود دست کم
مسئولان مربوطه در ایجاد چنین خسارت های ملی تحت تعقیب قرار می گرفتند !
گزارش
زیر ضمن پرداختن به فاجعه زیست محیطی سد کارون 3 به دست اندرکاران و مدیران
اجرایی احداث سد کارون 4 نیز هشدار می دهد که در صورت در نظر نگرفتن
تهدیدهای بسیار جدی حاصل از احداث سد کارون 4 و آبگیری آن باید منتظر ضربات
مهلک دیگری بر پیکره آسیب پذیر سر آبخیز های مهم زاگرس باشیم .
در ابتدا
اشاره ای مختصر به موقعیت منطقه و ویژگیهای منحصر به فرد زاگرس مرکزی می
شود، سپس دیده ها و شنیده ها از این منطقه ارائه می شود . بعلاوه جهت روشن
تر شدن علت رانش زمین در اطراف سد کارون 3 تعدادی از اعضای کانون دیده بانان
زمین گفتگویی با مهندس باقر زاد ه کریمی کارشناس ارشد آبخیز داری و کارشناس
ارشد تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست انجام داده اند .
موقعیت
جغرافیایی و شاخص های طبیعی زاگرس مرکزی
زاگرس
مرکزی استان های چهار محال بختیاری ، کهگیلویه و بویر احمد ، بخش های شمال
شرقی خوزستان و بخش هایی از استان های فارس - بوشهر و لرستان را در بر می
گیرد . این بخش از زاگرس که ارتفاع متوسط آن حدود 2500 متر است مرتفع ترین
کوهستان های زاگرس را شامل می شود و از کوه های مرتفعی چون زردکوه با بلندای
4221 متر کوه دنا با بلندی 4409 متر و کوهای بلند دیگری چون اشترانکوه ،
کازینستان، قالی کوه، هزار دره ، سفید و ..... تشکیل شده است . بعلاوه زاگرس
مرکزی آبخیز بزرگترین و طولانی ترین رودخانه های کشور است نظیر کارون –
جراحی – کوهرنگ – لردگان – خیررود – مارو ن – کر – اردکان – سمیرم- زاینده رود
- دالکی و ..که بخش وسیعی از مناطق غرب ، جنوب غرب ، جنوب و مناطق مرکزی
ایران مرتبط با پایداری این آبخیز های حیاتی است . بنابر این به دلیل شاخص های
طبیعی منحصر به فرد ، زاگرس مرکزی از دیر باز با اکوسیستم های شگفت انگیز و
غنی جنگلی ، مرتعی از تنوع زیستی بالایی بر خوردار بوده که در طول تاریخ نیز
زیستگاه اقوام مختلف و تمدن های گوناگون بوده است . و این همه در حالی است که
به دلیل ساختار زمین شناسی ، اشکال توپوگرافی ، نوع اقلیم و.. بسیار شکننده
و آسیب پذیر است. . سد های کارون یک – کارون2-کارون 3 – کارون 4 وکارون5-سد
بازفت-سد دز- سدکرخه- سد گتوند-سدمسجد سلیمان و.. در منطقه حساس و بسیار آسیب
پذیر زاگرس مرکزی احداث شده و یا در حال احداث ویا درحال مطالعه است .
تصویر
ماهواره ای زاگرس مرکزی در محدوده سد های کارون
1-3-4
دیده و
شنیده شد
سد
كارون3 در شمال شرقي استان خوزستان و در 28 کیلومتری شهرستان ايذه قرار دارد
که با آبگيري سد حدود ۲/48 كيلومتر مربع از جمله 63 پارچه آبادى شامل 1291
قطعه زمين كشاورزى و مسكونى به زير آب رفت. مطابق آمارهاى وزارت نيرو با
آبگيرى اين سد جمعيتي بالغ بر 15 هزار نفر یعنی3 هزار خانوار واحدهاى مسكونى
خود را از دست دادند و راه هاى ارتباطى سه هزار خانوار ديگر قطع شد و همچنين 8
هزار نفر از كشاورزان منطقه كار خود را از دست دادند.
در این
بازدید از مسیر جاده "دهدز " و سپس ارتفاعات پشت سد حرکت کردیم. در مسیر
جاده، تابلویی که حکایت از وجود دریاچه تفریحی کارون 3 داشت به چشم می خورد.
جاده
انحرافی از "دهدز " به سمت روستای "سادات حسینی " حدود 22 کیلومتر طول دارد
. این مسیر کوتاه کوهستانی مرز استان خوزستان و استان چهارمحال و بختیاری است
و آغاز ارتفاعات عظیم زاگرس مرکزی با جنگلهای بلوط می باشد . در اینجا با اوج
گرفتن ارتفاعات بلند زاگرس تغییر اقلیم کاملاً محسوس است و گرمای خوزستان به
ناگاه جای خودرا به هوای بسیار خنک و مطبوع می دهد( در فصول گرم ) و جلوه ای
از شگفتی های طبیعت زاگرس رخ می نماید . اولین آبادی که در این جاده فرعی به
چشم می خورد شهرک توریستی "زراس " است که در بالاترین نقطه ساخته شده است .
نام محلی شهرک بر گرفته از نام این منطقه یعنی "زراس" است.
با مشاهده
این شهرک توریستی و تابلوی نصب شده از طرف فرمانداری
سریعاً این سئوال در ذهن شکل می گیرد که چگونه روستا ها و ابنیه های دیرینه با
قدمت های بسیار زیاد به زیر آب می رود و مردم آن آواره می شوند ولی بر پیکره
آبخیز ها ی سد و در حریم آن و همچنین بر بستر جنگل های باستانی بلوط یک
شهرک توریستی با اهداف سوداگرانه و مخرب طبیعت شکل می گیرد !
از بالای
این شهرک دریاچه پشت سد و روستای " غریبیها" که در معرض زمین لغزش های
وسیع قرار گرفته مشاهده می شود.
روستای غریبیها روستایی است که در حاشیه سد
قرار دارد . این روستا یکی از روستا های قربانی شده سد کارون 3 است . محل
قبلی روستا در زیر آب دریاچه سد مدفون شده است و مردم روستا برای حفظ معیشت
خود و ماندگاری در سرزمین آبا و اجدادی خود و از دست ندادن اقتصاد و هویت های
فرهنگی و قومی خود به بخش بالاتر این دامنه ها کوچ کرده و خانه های خود را با
موافقت مسئولان سد دوباره ساخته اند. زیرا به دلایل ذکر شده مایل به سکونت
در شهرکهای اطراف دهدز و یا رفتن به ایذه نبوده اند .
زمین
لغزش در جاده ارتباطی روستای "دهنو بارز "
عکس از
: طیبه موسوی - فروردین 1387
این
روستا و اراضی اطراف آن که تا حاشیه سد کشیده شده است از آذر ماه 86 دچار
زمین لغزش های وسیع شده است . در اسفند ماه سال جاری ابعاد این زمین لغزش
گستره تر می شود و همان گونه که در تصاویر مشاهد ه می شود شکاف های عمیق
ناشی از این زمین لغزش ها به وسط جاده نیز کشیده شده است . این رانش و به
تبع آن لرزش های گاه خفیف و و گاه شدید از آذر ماه شروع شده که بویژه در شب ها
کاملاً محسوس است. این در حالی است که مسئولین وزارت نیرو و سایر سازمان ها
و نهاد های این منطقه به گفته اهالی سکوت معنی داری را بر گزیده اند !!
زاگرس مرکزی - پهنه متاثر از سد کارون 3
نمای دیگری از زمین لغزش در جاده ارتباطی روستای "دهنو بارز "
عکس از : طیبه موسوی -
فروردین 1387
زاگرس مرکزی - پهنه متاثر از سد کارون 3
نمای
دیگری از زمین لغزش در جاده ارتباطی روستای " دهنو بارز "
عکس از : طیبه موسوی
- فروردین 1387
روستاییان
می گویند این منطقه تاکنون سابقه هیچ زمین لرزه ای را نداشته و پدران آنها
نیز شاهد زمین لرزه نبوده اند و همه این رخ داد های نامیمون را ناشی از
آبگیری سد کارون 3 می دا نستند . و می گفتند آبگیری این سد باعث شده که ما نه
تنها خانه های خود را از دست بدهیم بلکه با بالاآمدن آب و خراب شدن خاک کشاورزی
شالیزار ها ی ما نیز هم اکنون به زمین های لم یزرع تبدیل شده و تاکنون
مسئولان سد کارون 3 حتی خسارت اینهمه ضرر را به ما نداده اند .
از شهرک
زراس که به طرف پایین می آیی بقایای روستا هایی را مشاهد می کنی که تخلیه
شده اند
و سپس با
طی طریقی کوتاه به کنار دریاچه می رسی . در اینجا "دوبه " هایی ( کشتی های بار بری ) وجود
دارد که ارتباط دو سوی رودخانه را از طریق انتقال ماشین ها ایجاد
کرده است .
جابجایی
مقبره امامزاده شبه پیر در اثر آبگیری سد کارون 3
مقبره
امامزاده " شبه پير" كه مورد احترام د مردم منطقه است و مردم به آن اعتقاد
دارند و نیز عاملی برای همبستگى اجتماعى طايفه شبه پيرىهاى اورك بعد از
آبگیری سد در محل مخزن سد قرار گرفت که مقبره امامزاده پس از قالبگيرى و بکار
گیری شیوه های لازم به آن سوی رودخانه انتقال داده شده که هم اکنون اطراف آن
در حال ساخت است.
از
رودخانه به سمت روستای "سادات حسینی" جاده شوسه وجود دارد که تنها برای
دسترسی محلی است. این منطقه تا ورودی به استان چهار محال و بختیاری از جنگل
های بلوط پوشیده شده اند که در حال حاضر نیز بخش هایی از این جنگل ها به کشت
دیم گندم اختصاص داده شده است . شغل اصلی مردم روستا دامپروری است و قبل از
آبگیری سد شالیزار ها نیز یکی از منابع درآمدی آنها بوده که به برکت سد
نابود شده است.
در فاصله
10 کیلومتری روستای سادات "روستای بارز " قرار دارد در وسط جاده ارتباطی همین
روستا شکاف های عمیقی در اسفند ماه 86 ایجاد شده است که در تصاویر مشاهده می شود . علاوه بر شکاف های ذکر شده آثار زمین لغزش های متعدد دیگری در
دامنه ها مشاهد شد .
زاگرس مرکزی - پهنه متاثر از سد کارون 3
نمای
دیگری از زمین لغزش در
جاده ارتباطی روستای " دهنو بارز "
- عکس از : طیبه موسوی
- فروردین 1387
ایران -
زاگرس مرکزی - پهنه متاثر از سد کارون 3
نمای کلی از روستای " دهنو بارز "
-فلش قرمز، محل شکاف در جاده را نشان میده . این جاده
روستای دهنوبارز را از یک طرف به روستای سادات حسینی و از طرف
دیگر به بخش " منچ " مرتبط می کند .با
وجود ابعاد زمین لغزش وسیع در جاده و ریزش های زیر آن
، متاسفانه هیچ علامت هشدار ی در جاده دیده نمی شد .
عکس از : طیبه موسوی -
فروردین 1387
شکاف حاصل از زمین لغزش
و خشک شدن درختان جنگلی
عکس از : طیبه موسوی -
فروردین 1387
تصویری
دیگر از زمین لغزش دامنه و خشک شدن درختان جنگلی
عکس از : طیبه موسوی -
فروردین 1387
ایران -
زاگرس مرکزی - پهنه متاثر از سد کارون 3
نمای کلی از روستای " غریبیها " فلش قرمز سمت چپ تصویر زمین لغزش
گسترده در اراضی
کشاورزی را نشان می دهد که منجر به نابودی کشاورزی روستاییان شده است .فلش
سمت راست زمین لغزش دیگری در
دامنه را نشان می دهد . در این منطقه زمین لغزش های دیگری با ابعاد کوچک تر بسیار زیاد
بود .
عکس از : طیبه موسوی -
فروردین 1387
1
از 5
ادامه
اين صفحه را براي دوست خود بفرستيد
