در
دشت هموار ترکمن صحرا
و
در مرز شمالي با کشور ترکمنستان و تقريباٌ از غرب روستاي "داشلي برون" به
سمت درياي خزر ، به لحاظ وضعيت زمين ساختي و وجود شاخ آبهاي
رودخانه اترک در اين منطقه، مجموعة تالابي شگفت انگيزي بوجود
آمده است. اين تالاب ها شامل :
آلماگل –آلاگل– آجي گل- اينچه – دانشمند– بي بي شيروان – شور
و... است که مجموع مساحت آنها بر حسب سال هاي پر آبي و يا خشک سالي متغير است .
گرچه برخی اوقات از این تالابها در نقشه هاي جغرافيايي به عنوان درياچه نام
برده می شود ، نظير درياچه دانشمند ، درياچه آلاگل ، درياچه شور
(
نمک )
اما همة آنها به لحاظ دارا بودن عمق کمتر از 6 متر در قالب تعاريف کنوانسیون
رامسر از تالاب ها گنجانده مي شوند
برخی از اعضای کانون دیده بانان زمین ( نسرین دخت خطیبی
–
مینا محبوبی
–
فرشته موثق نژاد
–
طاهره ابوطالبی
و
صبور حبیبی) در آبان و آذر ماه سال جاری موفق به بازدید از این تالاب
ها شدند . در گزارش زیر به دلیل اهمیت بین المللی سه تالاب "آجي گل ،
آلاگل و آلماگل " ، تنها به همین تالاب ها پرداخته شده است .
تالاب های سه گانه
"آجي گل ، آلاگل و آلماگل " با مساحت 3027 هکتار به علت اینکه یکی از کانون
های زاد آوری پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی بوده و مانند تالاب بین المللی
گمیشان به علت داشتن 4 معیار ، 1a
- ,2a
3a
و 3c
در سال 1354 به عنوان يک سایت در فهرست کنوانسيون حفاظت از تالابها ( رامسر
) به ثبت رسيند. اين تالاب ها به ترتيب از نوعSs
( مردابها ي شور ، لب شور ، آهکي ، فصلي / ادواري )
Ts
(مرداب ها و حوضچه هاي آب شيرين فصلي/ادواري )R
(
درياچه هاي شور ، لب شور و آهکي فصلي /تناوبي )
P
( درياچه هاي آب شيرين فصلي /ادواري )
W
( تالاب هاي با پوشش درختچه اي )
طبقه بندي شده اند . "
(
منبع : راهنماي تالاب هاي ايراني ثبت شده در کنوانسيون رامسر – سازمان حفاظت
محيط زيست – تهيه و تدوين مسعود باقر زاده کريمي و مهبد روحاني رانکوهي - 1382)
" ُگل " در زبان ترکي به معنی تالاب
است و اسامي تالاب هاي فوق الذکر در زبان ترکمني به معني تالاب هاي شور و گِل
آلود است.
این تالاب های سه گانه ،
همانگونه که اشاره شد ، در اراضي هموار ترکمن صحرا و در محدوده تپه هاي شني کم
ارتفاع و اراضي شني مسطح قرار گرفته اند. از نظر زمين ساختي نيز بستر طبيعي
آنها در منطقه " پلايا " است و جزو مناطق آبگير محسوب مي شود که در شمال
تراس هاي لسي و آبرفتي دشت گرگان قرار دارد . رودخانه اترک و ريز آبه ها و
سيلاب هاي آن نقش قابل توجهي در تامين آب اين تالاب ها دارند
ورودی یکی از شاخه های
رودخانه اترک به تالاب بین
المللی "آلاگل
"
عکس : نسرین دخت
خطیبی- آذر 1384
(
رودخانه اترک با 535 کيلومتر طول ، از ارتفاعات قوچان در خراسان سرچشمه مي
گيرد و پس از عبور از استان خراسان در مراوه تپه وارد استان گلستان مي شود و در
روستای مرزی
"چات"
مرز ایران و جمهوری ترکمنستان را به طول 190 کیلومتر تشکیل می دهد و سرانجام در
33 کیلومتری شمال غربی شهر گمیشان به دریای خزر می ریزد. )
آب و هواي اين منطقه در تابستان خشك و
گرم و در زمستان‌ها معتدل مي‌باشد. متوسط بارندگي اين منطقه کمتر از 300
ميليمتر در سال است. بعلاوه وجود دوره هاي طولانی خشک سالي از ويژگيهاي
بارز اقليم اين منطقه است.
از نظر پوشش گیاهی تفاوت هایی در این سه تالاب بر اساس گزارش های سازمان
حفاظت محیط زیست وجود دارد از جمله این که در تالاب
آلماگل تراکم پوشش گياهی کمتر از تالاب آجی گل است . درتالاب آلماگل از گياهان
شناور در آب ، تنها "
بومادران آبی"
و از گياهان بن در آب تنها
"
نی"
در بخشهای محدودی از تالاب رویش دارند . ولی درتالاب آجی گل
"
بو مادران آبی"
بخش وسيعی از آنرا پوشانده و گياه
"
گوشاب شانه ای
"
نيز ديده شده واز گونه های گياهی بن در آب
"
نی
"
،
"
جگن
"
و
"
لويي"
مشاهده می شود . به علاوه بستر همه اين تالا ب ها لجنی و عمق لجن در تالاب
آلماگل بيش از آجی گل است.
اين تالاب ها از نظر موقعیت سياسي در
بخش " داشلي برون شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان قرار دارند . مسير
دسترسي به اين تالاب ها از شهر گرگان به سمت آق قلا و اينچه برون است .
درسال 1344 منطقه تالابی فوق جزو بخش " داشبرون یا اترک از توابع شهرستان "
دشت گرگان " بوده است.
در کتاب جغرافیا و جغرافیای تاریخی گرگان و دشت تالیف اسدالله معینی – ( چاپ
1344- چاپخانه شرکت سهامی طبع کتاب )
در توصیف این بخش ، اراضی تالابی، شن زار ها و موقعیت دو روستای " تنگلی " و "
اوخی تپه " چنین آمده است :
" ...
بخش داشیرون از طرف شمال به شوروی، از طرف شرق به بخش کلاله و مراوه تپه و از
طرف جنوب به بخش های مرکزی گنبد کاووس و پهلویدژ واز غرب به سر حد ایران و
شوروری و بخش گمیشان محدود می شود . قسمت جنوب غربی آن ارتفاعات کوتاه " گوکجه
" و "نارلی داغ " و "حالت نبی" واقع شده ولی قسمت های غربی این بخش دشتی و
شوره زار است . در منطقه بین دو رود اترک و گرگان به علت نبود آب ، آبادی وجود
ندارد . در این منطقه زراعت چندانی انجام نمی شود و استفاده اهالی از مراتع و
نگهداری احشام است . ولی در مجاورت اترک ، قسمت عمده زمین بکلی خشک و شن سیاه
رنگ می باشد . بواسطه صافی زمین و بی عارضه بودن آن عبور و مرور در جلگه مجاور
رودخانه خیلی سهل است و می توان با سرعت 80 کیلومتر با اتومبیل حرکت کرد. اما
به محض بارندگی بواسطه نرمی زمین منطقه تبدیل به لجن زار ی می شود که عبور از
آن غیر ممکن است
تَنگُلی -
این روستا در جنوب غربی " داشلی برون " واقع است. از طرف راست به واسطه
وجود دریاچه ها تا حدی معابر این آبادی مسدود است.... گله داران این منطقه
در زمستان به خراسان میروند و از معدن نمک واقع در جنوب آبادی نمک استخراج
می کنند . و جمعیت آن 677 نفر است .
اوخی تپه
- .... موقع طغیان رودخانه تمامی اطراف این روستا را سیل فرا می گیرد .
جمعیت آن نیز 46 نفر است .
"
دو روستای تنگلی و اوخی تپه که از روستا
های شاخص در این اراضی تالابی می باشند آنگونه که در کتاب آمده است، بین تالاب های
آلماگل ، آجی گل ، دریاچه شور قرار داشته اند . ولی اکنون با عبور جاده ها از
میان این تالاب ها، پیوستگی و یکپارچگی گذشته این تالاب ها از بین رفته است .
تصویر ماهواره ای سه
تالاب بین المللی
آلاگل-آلماگل
و آجی گل تالاب"آلاگل
- استان گلستان
IRAN-Alagol ,Ulmagol & Ajigol
INTERNATIONAL WETLAND
تالاببین المللی آلاگل
Alagol International Wetland
تالاب بین المللی آلاگل در غرب جاده آق قلا – تنگلی ، اينچه برون و در
10کيلومتري جنوب غربي جاده تنگلی به اينچه برون و در غرب شوره زار بزرگ آلاگل
قرار دارد .
مساحت این تالاب حدود 2500 هکتار
( در
زمان پر آبي )
است که با وجود نوسان سطح آب در سال هاي خشک، اين تالاب کاملاٌ خشک نميشود.
ارتفاع تالاب از سطح دريا منفی 6 است .
(شش
متر پايين تر از سطح آبهاي آزاد)
و متوسط عمق آن در حدود 2 متر است. آب اين تالاب مانند ساير تالاب هاي اين
منطقه از رودخانه اترك و زهكش هاي طبيعي و نهرهاي شور به نام هاي"سامان" و
"شورجه" تأمين مي شود.
تالاب بین
المللی آلاگل- ایران - استان گلستان
IRAN-ALAGOL
INTERNATIONAL WETLAND - GOLESTAN Province
عکس از نسرین دخت خطیبی -1384
ALAGOL INTERNATIONAL WETLAND
- IRAN -GOLESTAN Province
تالاب بین
المللی آلاگل- ایران - استان گلستان
-عکس از نسرین دخت خطیبی
-1384
تالاب بین
المللی آلاگل- ایران - استان گلستان
IRAN-ALAGOL
INTERNATIONAL WETLAND - GOLESTAN Province
عکس از نسرین دخت خطیبی -1384
ALAGOL
INTERNATIONAL WETLAND - IRAN-GOLESTAN Province
تالاب بین
المللی آلاگل- ایران - استان گلستان
عکس از نسرین دخت خطیبی -1384
پرندگان :
تالاب
بین المللی آلاگل پذيراي پرندگان مهاجر در زمستا ن است که جوجه آوري نيز مي
کنند. تا کنون 85 گونه پرنده شامل 19 گونه بومي و 66 گونه مهاجر در تالاب ها ي
آلاگل ، آجي گل ، آلما گل شناسايي شده است. از پرندگان مهاجر 14 گونه آن عبوري
بوده و بقيه زمستان گذراني مي کنند و يا در تابستان جوجه آور هستند . برخي
پرندگان مشاهده شده در تالاب آلاگل عبارتند از :
فلامينگو ، غاز پيشاني سفيد ، پليکان
سفيد ، پليکان پاخاکستري ، قوي گنگ ، قوي فرياد کش ، انواع کشيم ها ، بو تيمار
هاي کوچک ، سليم ها و پرستو ها .
سرپرست حفاظت محيط زيست گنبدكاووس در 24 مهر ماه سال جاري (84) خبر از فرود
پيش قراولان پرندگان مهاجر شمال سيبري در اين تالاب هاي بين المللي را داد.
وي گونه هاي اين پرندگان مهاجر را شامل انواع اردك، قو، چنگر، حواصيل، اگرت،
باكلان، كشيم، غاز و پرندگان شكاري از قبيل سنقر تالابي، عقاب ها، شاهين و
سارگيه ها خواند.
(
کيهان 21 مهر 84 )
ا از 6
ادامه
صفحه اصلی
|
